این مقاله در ماه می 1998 در شهروند شماره 356 چاپ شده است.
چند ماهى بيشتر نيست كه در كانادا ساكن شده‌ام ولى در همين مدت كوتاه شاهد مشكلات دو جانبه‌ى والدين و فرزندانشان بوده و يا بارها در مورد آن شنيده‌ام. حتى آنان كه ساليان درازى است در اينجا زندگى مى‌كنند و به نظر مى‌رسد كه خود يا فرزندانشان با اين جامعه انطباق بيشترى يافته نيز از اين مشكلات به دور نيستند.
در هفته‌نامه‌هاى ايرانى فارسى زبان خبر برگزارى جلسه‌اى تحت عنوان «با قوانين و مقررات كانون كودكان و نوجوانان آشنا شويم» را خواندم و چون در ادامه‌ى خبر جمله‌ى ترغيب كننده ديگرى با تاكيد بر «ايجاد تفاهم بيشتر بين والدين و فرزاندان» آمده بود، با اين ذهنيت راهى جلسه شدم كه با يك محيط شلوغ و پر ازدحام روبرو خواهم شد. خداخدا مى‌كردم صندلى گيرم بيايد تا بتوانم بنشينم و يادداشت بردارم ولى دركمال تعجب با جمع اندكى كه با من به هفده نفر مى رسيد مواجه شدم كه اكثر آنان را برگزاركنندگان جلسه يعنى اعضاى هيات مديره سازمان زنان انتاريو تشكيل مى‌دادند.
اگر اين جلسه بليت ورودى داشت، اگر برف سنگينى باريده بود و اگر برگزارى آن در روزهاى كارى هفته بود مى‌شد توجيهى برايش داشت ولى من نتوانستم توجيهى بيابم.
پس از پايان جلسه، بهتر ديدم يادداشت‌هايم را براى آن عده كه شايد از برگزارى اين جلسه آگاهى نداشتند و يا اينكه اعتقادى به كاربرد آن ندارند، بنويسم. اميدوارم فرصت خواندن آن را داشته باشند زيرا كه با آگاهى مى‌توان رفتار درست‌ترى را انتخاب كرد و تصميم بهترى گرفت، آنهم در جهت تفاهم بيشتر در محيط خانه.
خانم فريبا بيك سخنران جلسه، كه مشاور خانواده و از مشاورين كانون حمايت از كودكان و نوجوانان كانادا مى‌باشند، اظهار داشتند:
كانون حمايت از كودكان و نوجوانان كانادا (1) كه منبعد اختصارا از آن به عنوان سى.اى.اس ياد مى‌كنيم 107 سال است كه در كانادا تاسيس شده و يكى از بزرگترين انجمن‌هاى حمايت از كودكان در امريكاى شمالى است. اين كانون غيرانتفاعى است ولى از لحاظ مالى از كمكهاى دولت فدرال، استانى و سازمانهاى خيريه بهره‌مند مى‌باشد0 اين كانون 3000 كودك و نوجوان را سالانه تحت پوشش خود دارد كه از اين تعداد 2500 نفر به واسطه‌ى صدمه‌ى جسمى به كانون آمده‌اند.
بزرگترين سى.اى.اس كانادا در ايالت اونتاريو و در تورنتو قرار دارد كه آمار زير نشان دهنده‌ى فعاليت‌هاى اين كانون در سال 1996 و فقط در تورنتو (متروپولتين) مى‌باشد.
ـ تعداد 744 كودك در خانه‌ى افراد به صورت موقتى (قيم موقت) (2) و با حمايت سى.اى.اس نگهدارى مى‌شوند كه بعدا در اين خصوص توضيحات بيشتر داده خواهد شد.
ـ تعداد 82 كودك توسط افراد واجد‌الشرايط متقاضى، پذيرفته شدند. (3)
ـ تعـداد 30 كودك در اقامتگاههاى سى.اى.اس قرار داشتند.
ـ تعداد 485 كودك در اقامتگاههاى خارج از سى.اى.اس سرپرستى مى‌شدند.
ـ تعداد 239 نوجوان بطور مستقل و تحت نظارت سى.اى.اس زندگى مى‌كردند كه مختص افراد بالاى 16 سال است.
در اين سال سى.اى.اس در 2801 مورد به خانواده‌ها خدمت كرده (4) و 11900 مورد توسط بخش اضطرارى بعد از ساعت كارى (5 بعدازظهر) مورد رسيدگى قرار گرفته كه تعداد 528 نفر به صورت اضطرارى پذيرفته و به محل نگهدارى انتقال يافته‌اند. طبق آمار، %75 از كل كودكان مورد رسيدگى، يا در خطر فقر و يا پايين‌تر از آن زندگى مى‌كردند. در كل كانادا 14 درصد از خانواده‌ها تك سرپرست )يا پدر و يا مادر( مى‌باشند كه در مقام مقايسه %58 از نمونه‌هايى كه انجمن به آنها خدمت كرده جزو اين خانواده‌ها بودند.
45%از خانواده‌ها و %34 از كودكان كه توسط كانون مورد رسيدگى قرار گرفته‌اند از گروههاى قومى _ نژادى گوناگون بوده‌اند.
مواردى كه سى.اى.اس خود را ملزم به دخالت مى‌داند
طبق قانون خدمات به كودكان و خانواده‌ها )5( كه قانونى است براى عموم و توسط دولت فدرال وضع گرديده، در چهار سى.اى.اس مورد خود را ملزم به دخالت مى‌بيند كه عبارتند از: صدمه‌ى روحى، صدمه بدنى، صدمه جنسى و موارد غفلت.
الف _ صدمه روحى
وقتى از طرف والدين محيطى براى كودك درست مى‌شود كه تصور او از خودش غلط و منفى شكل گيرد در تقسيم‌بنديها جزو صدمه‌ى روحى محسوب مى‌شود.
مواردى نظير: داد زدن، توهين كردن، ناديده گرفتن مداوم، طرد كردن، تنها گذاشتن در خانه و جدا كردن او از بقيه موجب صدمه روحى مى‌گردد.
به عنوان مثال ما در كانون كودك ده ساله‌اى را تحت سرپرستى قرار داديم كه خانواده‌ى او نگذاشته بودند كه به مدرسه برود. پس از تحقيق و بررسى معلوم شد كه والدين به واسطه‌ى اعتياد به مواد مخدر هيچگونه مسئوليتى در قبال فرزند خود احساس نمى‌كردند و به همين دليل محيطى ناسالم براى رشد كودك به وجود آمده بود.
علائم تشخيص
مشخصه‌هاى رفتارى:
1ـ افسردگى شديد
2ـ مطيع و منزوى و يا پرخاشگر
3ـ شكايت و گله‌ى مداوم
4ـ رفتار زياده از حد مودبانه
5ـ پاكيزگى و تميزى بيش از حد (وسواس)
6ـ خواستار جلب توجه (بيش از اندازه)
7ـ ابزار مخالفت به صورت افراطى و زياده از حد در حين بازى.
مشخصه‌هاى جسمى:
1ـ شب ادرارى بطورى كه منشاء جسمى نداشته باشد.
2ـ سردردهاى عصبى (روحى) مكرر، تهوع، دردشكم.
3ـ عدم رشد كافى
ب_ صدمه بدنى
هر صدمه غيراتفاقى كه توسط اوليا و يا قيم كودك به كودك وارد شود و باعث آسيب او گردد، صدمه بدنى خوانده مى‌شود.
مواردى نظير كتك زدن: خراش، ورم، كبودى، سوختگى، زخم، آسيب داخلى (خونريزى) و…
چندى پيش نوجوانى چهارده ساله را در كانون تحت حمايت قرار داديم كه مرتبا از پدرش كتك مى‌خورد و حالت حمله‌ى قلبى به او دست داده بود. اين نوجوان با آنكه در كانون تحت توجه و مراقبت قرار داشت ولى دائما بيقرار بود و مى‌خواست كه پيش خانواده‌اش باشد ولى ضمنا دلش نمى‌خواست كه كتك هم بخورد. از سوى ديگر والدين او نيز بى‌تابى مى‌كردند و قول مى‌دادند كه تكرار نمى‌شود. در نتيجه اين پسر نوجوان را به خانه‌اش برگردانديم در حالى كه مطمئن نبوديم كه اين عمل دوباره تكرار نمى‌شود ولى براى مدت ششماه، دستور نظارت قانونى از دادگاه گرفتيم تا بر رفتار آنها در خانه نظارت داشته باشيم و همچنين آنها را براى پيشگيرى از خشونت بدنى حمايت كنيم.
علائم تشخيص
مشخصه‌هاى رفتارى:
1ـ نمى‌تواند بيان كند كه چگونه آسيب ديده و يا اينكه در توضيح آن دچار تناقضگويى مى‌شود.
2ـ در رابطه با بزرگترها محتاط مى‌باشد.
3ـ در صورت تماس بدنى اتفاقى ممكن است عكسالعملهايى نظير جمع كردن بدن از خود نشان دهد.
4ـ در كودكان خردسال (زير 7 سال) ممكن است به صورت نگاه خيره و بيحال ديده شود.
5ـ پرخاشگرى و يا مطيع بودن بيش از حد.
6ـ بطور نامشخص طالب جلب توجه ديگران است.
7ـ بى‌نهايت شاكى است و يا به صورت افراطى درصدد راضى كردن و خشنود كردن ديگران است
مشخصه‌هاى جسمى:
1ـ صدماتى كه براى آنها توضيح منطقى وجود ندارد.
2ـ وجود صدمات شديد در مراحل متعدد بهبودى.
3ـ وجود صدمات متعدد در طى يك مقطع زمانى.
4ـ جراحت‌هاى صورت در كودكان خردسال (زير سن پيش دبستانى)
5ـ جراحت‌هاى نامتناسب با سن و مراحل رشد كودك (به عنوان مثال زخم روى زانو در كودكانى كه تازه راه افتاده‌اند بيشتر ممكن است ديده شود تا در كودك شش يا هفت ساله‌ى طبيعى)
پ _ صدمه‌ى جنسى
هرگونه تماس بدنى كه بين يك بچه و بزرگتر و به منظور استفاده‌ى جنسى بزرگتر صورت بگيرد سوءاستفاده جنسى محسوب مى‌شود.
مواردى نظير: لمس كودك، درخواست از كودك براى لمس آلت جنسى بزرگترها و يا خود كودك، استثمار و بهره‌بردارى جنسى از كودك و . . . در اين طبقه‌بندى قرار مى‌گيرند.
بايد گفت كه در قانون جنايى كانادا، سوءاستفاده جنسى عملى جنايى محسوب مى‌شود و مظنون به اين عمل در صورت اقرار و وجود شواهد و مدارك، مجرم جنايى شناخته مى‌شود.
آمار محافظه‌كارانه نشان مى‌دهد كه دركانادا از هر 4 دختر يكى و از هر 8 پسر نيز يك نفر تا قبل از سن 18 سالگى مورد سوءاستفاده جنسى قرار گرفته و 85 درصد از كسانى كه اين عمل را انجام داده‌اند افراد خانواده‌ى سوءاستفاده شونده بوده‌اند و 15 درصد افراد غريبه.
تجربه نشان داده كه كودكان در مورد جنايات جنسى معمولا توانايى داستان‌سازى ندارند و آنچه كه اظهار مى‌كنند همانى است كه برايشان اتفاق افتاده است.
چنانچه اين عمل بين دو نفرى كه هر دو زير سن قانونى باشند انجام شود، جزو سوءاستفاده جنسى محسوب نمى‌شود. براى اطلاق جرم به اين عمل حتما بايد يكى از آن دو، بالاى سن قانونى بوده و ديگرى زير سن قانونى و همچنين بستگى به مورد خاص نمونه‌ى مطروحه دارد.
علائم تشخيص
مشخصه‌هاى رفتارى:
1ـ بازى جنسى با خود، با ديگران و با اسباب‌بازى كه نامتناسب با سن بوده و نشانگر اين است كه كودك از اين عمل سابقه‌ى ذهنى دارد و ممكن است عين آن عمل قبلا با او شده باشد.
2ـ تظاهر رفتار جنسى نامتناسب با سن كه از طريق نقاشى و يا بيان مسائل جنسى نمود پيدا مى‌كند.
3ـ اطلاعات (دانش) جنسى غيرمعمول، تحريف شده و يا هوسآلود.
4ـ فاحشگى
5ـ رفتار فريبنده و اغواكننده
مشخصه‌هاى جسمى:
1ـ خارش غيرمعمول و زياده از حد آلت تناسلى و يا اطراف مقعد.
2ـ لباس زير پاره شده، لك دار و يا خون‌آلود
3ـ حاملگى در دختران
4ـ وجود آسيب در اطراف آلت تناسلى و مقعد نظير كبودى، ورم و يا عفونت
5ـ وجود بيماريهاى مقاربتى.
ت _ غلفت
اكثر والدين متوجه غفلت كردن از بچه‌ها نيستند و معمولا از روى بى‌اطلاعى از نحوه‌ى پرورش فرزندان مرتكب آن مى‌شوند.
در بيشتر مواردِ غفلت، شاهد و مدركى وجود ندارد ولى با اين وجود از اهميت خاصى برخوردار است.
مواردى نظير: خوراك، پوشاك، خواب، امنيت، نظارت و سرپرستى، احتياجات دارويى و نيازهاى عاطفى.
مورد مشاهده شده در اين زمينه، رها كردن كودكى با 40 درجه تب به مدت چند روز در خانه بدون مراجعه به پزشك بوده است.
علائم تشخيص
مشخصه‌هاى رفتارى
1ـ رنگ و روى زرد، ناخوش و ژوليده
2ـ غيبت مكرر از مدرسه
3ـ پوشيدن لباس كثيف و نامناسب با فصل
4ـ درگير الكل ، موادمخدر و جرم
5ـ مكررا بردن ناهار به مدرسه را فراموش مى‌كند
مشخصه‌هاى جسمى
1ـ بهداشت ضعيف (فقر بهداشتى)
2ـ داشتن مشكلات جسمى و مراجعه نكردن به پزشك براى رفع آن، نظير كارهاى دندان و ناراحتى چشم (عينك)
3ـ پيوسته بدون سرپرست بودن
وظيفه افراد جامعه در رويارويى با موارد فوق
در اين جامعه همه‌ى انسانها مسئول هستند كه اگر از وضعيت كودكى كه در زمينه‌هاى مذكور مورد آزار قرار مى‌گيرد و از آن با اطلاع مى‌باشند حتما به كانون حمايت از كودكان و نوجوانان خبر دهند. دراينگونه موارد سى.اى.اس بازرسين خود را جهت تحقيق و بررسى اعزام مى‌كند و پس از مصاحبه با كودك و والدين و تحقيقات محلى، نسبت به سرپرستى كودك تصميم‌گيرى مى‌نمايد. شايان ذكر است كه براى رسيدگى به مورد كودكى كه تحت سوء‌استفاده‌ى جنسى قرار گرفته سى.اى.اس ملزم است كه با همكارى پليس به تحقيق بپردازد و اجازه‌ى تحقيق مستقل را ندارد. در بعضى موارد مراجعين به سى.اى.اس خود پدر و مادرها هستند كه از مشاورين درخواست كمك مى‌كنند زيرا با فرزند خود تفاهم ندارند و ضمنا نمى‌خواهند كه عدم تفاهم آنها به برخورد و خشونت منجر شود لذا از مشاورين كانون چاره‌جويى مى‌كنند.
لازم به يادآورى است كه خدمات كانون صرفا منحصر به چهار مورد فوق نبوده و خدمات حمايتى جانبى نيز براى خانواده‌ها و كودكان در نظر گرفته است.
خدماتى نظير مشاوره‌ى خانواده رايگان، روان درمانى، ايجاد كمپ‌هاى تابستانى و در برخى موارد كمكهاى مالى در حد پايين كه كمك به بهتر شدن روابط بين والدين و كودك شود و همچنين در جهت نگاه داشتن كودك در محيط خانواده.
در تابستان با تعطيلى مدارس و حضور مداوم بچه‌ها در خانه معمولا برخورد‌ها و تنشها ميان والدين و فرزندان بيشتر مى‌شود. براى اجتناب از چنين برخوردهايى مى‌توان از كمپ‌هاى تفريحى تابستانى كمك گرفت زيرا كه بيشترين تلاش بر اين است كه حتى‌الامكان رابطه‌ى كودك با خانه قطع نگردد ضمن آنكه معمولا تنها گذاشتن كودك در خانه درست نبوده و در اين خصوص فاكتورهاى مختلفى نظير هوش و توانايى كودك و همچنين خطراتى كه بچه در خانه با آن روبرو است و موارد ديگر مدنظر قرار مى‌گيرد.
ضمنا افراد مسئول جامعه نظير پزشك، سوشيال وركر، مقامات مدرسه و . . . چنانچه از موردى مطلع بوده و با سهل‌انگارى و عدم احساس مسئوليت نسبت به آن بى‌توجه باشند و كانون را در جريان قرار ندهند تا ميزان 1000 دلار جريمه خواهند شد.
سرپرستى كودكان تحت حمايت
يكى از اعمال انسانى در قبال اين كودكان، پذيرفتن آنها به عنوان عضوى از افراد خانواده و نگهدارى و پرورش آنها در محيط گرم خانوادگى است.
چنانچه در خودتان چنين توانايى را سراغ داريد مى‌توانيد با سى.اى.اس تماس گرفته و آنها پس از تحقيق در مورد وضعيت مالى، سابقه‌ى جرم و جنايت، محل زندگى، تحقيق محلى و نحوه‌ى پرورش فرزندانتان موافقت خود را اعلام كرده و به شما مدت هفت هفته تعليم مى‌دهند و نحوه‌ى رفتار با اين گونه كودكان آسيب ديده را ياد مى‌دهند و پس از تحويل كودك مبلغى به صورت روزانه براى مخارج او به شما خواهند داد. همچنين در صورت هرگونه مخارج اضافى براى او (نظير هزينه تاكسى براى بردن به دكتر و . . ) با ارسال صورتحساب مى‌توانيد هزينه‌ى صرف شده را دريافت داريد.
اين عمل قبل از آنكه از لحاظ مادى براى شما سودمند باشد رضايت معنوى را به همراه خواهد داشت. احساس خوبى كه از حمايت يك كودك رنجديده در انسان به وجود مى‌آيد. احساسى كه نمى‌توان آن را خريد و يا به معامله گذارد.
و بالاخره بايد دانست كه در اين جامعه كسى مالك كودكان نيست. اگر كسى نتواند فرزندش را با در نظر گرفتن حقوق كودكان در محيطى سالم بزرگ كند، دولت مسئول پرورش او خواهد بود.
چنانچه مى‌خواهيد در زمينه‌هاى فوق با سى.اى.اس ارتباط برقرار كنيد با شماره تلفن 4646_924 ـ 416تماس بگيريد.
با اميد به تفاهم بيشتر بين والدين و فرزندان و تلاش براى پرورش انسانهايى بدون كمبودها و ضعف‌هاى شخصيتى براى ايجاد جامعه‌اى سالم‌تر براى زيست همگان.
اپريل 98
* توضيح اينكه مقاله حاضر تماما مطالب عنوان شده در جلسه نيست و قسمت‌هايى از آن بعداً و با هماهنگى با خانم بيك اضافه شده است.
1-Children aid society (C.A.S)
2-Foster home
3-Adoption
4- Family Service
5- Children and family services Act
درخت با جنگل سخن می گوید 