این مطلب در شماره 385 شهروند، سال 1998 منتشر شده است.
مطلب زير بخشی از پايان‌نامه من برای مقطع فوق‌ليسانس علوم ارتباطات دانشگاه علامه طباطبايی با عنوان «كاربرد عكس در مطبوعات ايران» است. در اين تحقيق، محتوای عكس های روزنامه‌های اطلاعات و كيهان در سه مقطع سال های 1354_ 1364_1374 تجزيه و تحليل شده و از آنجا كه تحقيق فوق بسيار مفصل و در زمينه‌ی ارتباطات تخصصی‌ست، لذا به بهانه‌ی مطرح شدن «طرح ممنوعيت استفاده ابزاری از زنان در مطبوعات» بخشی از آن كه مربوط به چاپ تصاوير زنان در اين دو روزنامه است همراه با خلاصه‌ای از تحقيق انتخاب شده؛ با اين اميد كه هر تلاش تحقيقاتی گامی باشد به تغييری مثبت، گرچه اندك.
اصل پایان نامه در کتابخانه دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه علامه طباطبایی قابل دسترسی است.
انسانی را تصور كنيد كه با هيچ زبانی از زبانهای زنده‌ی دنيا جز زبان مادری خود آشنايی ندارد. در اين حال نگاه كردن به متن خبری هر چند دهشتناك به زبان افريقايی، چينی، انگليسی، و يا عربی هيچگونه حسی در او برنمی‌انگيزد، ولی با ديدن تصوير يك كودك سياه برهنه و گرسنه، يك انسان زردپوست شكنجه شده، اشكهای يك مادر سفيدپوست ستمديده بر جنازه‌ی فرزندش و يا چشمان وحشت‌زده‌ی سربازی به هنگام رويارويی با مرگ در صحنه‌ی نبرد، عواطف انسانی‌اش او را به همدردی می‌كشاند و در اين زمان ديگر فرقی نمی‌كند كه او چه نژاد و چه رنگ و چه زبان و چه مذهبی دارد و يا در كدامين سرزمين متولد شده. او متعلق به كشوری جهانی است كه توانايی آن را دارد كه با ديدن رنج و درد انسانها با آنها ارتباط برقرار كند و اين نيرويی است كه تصوير برای او به ارمغان آورده است.
انسان اوليه با ابزار ابتدايی‌اش، اولين تصاوير را بر ديواره‌ی غارها نقش زد و آن سنگ نوك تيز اوليه، پس از گذشت هزاران هزار سال، امروزه تبديل به جعبه‌ی سياه رنگ كوچكی شده كه با فشار يك دكمه می‌تواند وقايع اطراف را بر روی نوار حساس درونش ثبت كند و نقوش كنده شده بر ديوار غارها، امروزه تصاويری هستند كه قادرند همه را تحت تاثير محتوای نمايشی خود قرار دهند.
زمانی كه عكس از آلبوم‌های شخصی به مطبوعات راه يافت، جزيی از خانواده‌ی ارتباط جمعی گرديد و با زبانی جهانی با مخاطبينش ارتباط برقرار كرد.
مهمترين خصوصيت يك عكس، در آغاز، صداقت و دقت آن در نماياندن جزئيات بود. اعتقاد به صداقت دوربين در ثبت حقايق، اين باور را كه تا امروز نيز ادامه دارد تقويت كرد كه دوربين دروغ نمی‌گويد. اين تاثير روانی، اعتماد بينندگان را به حقيقت عكسها جلب كرد. (1) گرچه امروزه با وارد شدن تكنيك مونتاژ به اين عرصه نيز نمی‌توان به صداقت عكس اعتماد كامل داشت.
پنجاه و دو سال پس از اختراع عكاسی (1829) يعنی در سال 1881 ميلادی روزنامه ديلی گرافيك لندن چاپ عكس در مطبوعات را معمول كرد و پس از آن در سال 1910 روزنامه‌ی اكسلسيور پاريس با انتخاب عكسهای خبری تحولی در امر صفحه‌بندی روزنامه پديد آورد. (2)
در اواخر دهه‌ی 1920 با ورود عكسهای خبری به ساير مجله‌ها و روزنامه‌های عكسدار، فتوژورناليزم به اوج نفوذ و تاثير خود دست يافت. (3)
با پيشرفته‌تر شدن دستگاههای چاپ و دوربين‌های عكاسی و لنزها و ساير وسايل مربوط به عكاسی تصوير توانست خيلی سريعتر و گوياتر از نوشتار، مطلب را بازگو كند و همچنان نفوذ و تاثير خود را حفظ نمايد.
در ايران نيز در آغاز نقاشی به روزنامه‌ها راه يافت. روزنامه‌ی دولت عليه ايران كه ادامه انتشار روزنامه وقايع اتفاقيه بود در سال 1277 (هـ. ق) تاسيس يافت و روزنامه‌ای مصور بود كه در آن تصاوير بزرگان مملكت، درباريان و شاهزادگان با دقت زيادی به چاپ رسيده و روزنامه را به صورت يك اثر نفيس هنری درآورده بود. اين نقاشی‌ها كار صنيع‌الدوله نقاش بزرگ عهد قاجار بود. (4)
پس از آن روزنامه‌ی مصور «شرف» كه غير دولتی بود اين روش را ادامه داد و در ادامه چاپ عكس با استفاده از گراور در مطبوعات معمول شد.
توسعه‌ی تلويزيون و فيلمهای خبری در سطح جهان در مصور شدن مطبوعات نقش به سزايی داشته و مطبوعات به منظور رقابت با رسانه‌های مصور، به چاپ هر چه بيشتر عكس در مجلات و روزنامه‌ها اقدام كردند.
مجله‌های لايف و لوك در امريكا و مجله‌ی پاری ماچ در فرانسه از بهترين نمونه‌های اينگونه مجلات تصويری به شمار می‌روند.
عليرغم توجه روزافزون مطبوعات به عكس و اهميت يافتن عكس خبری هنوز هم روزنامه‌هايی وجود دارند كه از آغاز انتشار تاكنون از چاپ عكس خودداری كرده و وجود عكس در روزنامه را، موجب تنزل سطح روزنامه در حد مطبوعات عامه‌پسند دانسته و معتقدند كه نشريات وزين می‌بايستی با چاپ مطالب نوشتاری، مردم را به تفكر وادارند نه آنكه با چاپ عكس، احساسات آنها را برانگيزند. از جمله‌ی اين مطبوعات روزنامه‌ی لوموند است كه تا مدتها از چاپ عكس خودداری ورزيد و تنها در اين اواخر به چاپ عكس در زمينه‌های تبليغاتی روی آورد.
* موضوع و هدف تحقيق
در تحقيق حاضر سعی شده تا از طريق تحليل محتوای عكس در مطبوعات ايران، نحوه‌ی استفاده از عكس از جهات گوناگون مورد بررسی قرار گيرد.
به منظور مقايسه‌ای تطبيقی بين مقاطع قبل و بعد از انقلاب، دو روزنامه‌ی كيهان و اطلاعات كه از پرتيراژترين روزنامه‌های عصر ايران بوده و ضمنا از قبل از انقلاب نيز تداوم انتشار داشته‌اند، انتخاب گرديده و محتوای عكس اين دو روزنامه در مقاطع مختلف به روش تجزيه و تحليل محتوا، بررسی گرديده است.
* روزنامه‌های موردبررسی و مقاطع سه گانه
روزنامه‌ی اطلاعات در 19 تيرماه 1305 هـ. ش اولين شماره‌ی يك ورقی خود را منتشر ساخت. صاحب امتياز و مدير مسئول آن عباس مسعودی (سناتور مجلس سنا) بود.
قيمت يك نسخه‌ی آن در ابتدا چهارشاهی بود و در حال حاضر دويست ريال می‌باشد و قديمی‌ترين روزنامه‌ی عصر ايران محسوب می‌شود.
اين روزنامه معمولا در 20 صفحه قطع بزرگ و 8 صفحه ضميمه منتشر می‌شود و پس از انقلاب مديريت روزنامه از حالت خصوصی درآمده و امرزوه زيرنظر مستقيم ولايت فقيه اداره می‌شود.
روزنامه‌ی كيهان در ششم خرداد 1321 با صاحب امتيازی دكتر مصطفی مصباح‌زاده (استاد دانشكده‌ی حقوق دانشگاه تهران و بعد سناتور مجلس سنا) و مديريت عبدالرحمن فرامرزی روزنامه‌نگار مشهور پا به عرصه‌ی مطبوعات كشور گذارد.
ابتدا در چهار صفحه با قطع كوچك و به قميت 5/1 ريال به چاپ می‌رسيد و در حال حاضر با قطع بزرگ ده ستونی و به قيمت 200 ريال منتشر می‌شود.
كيهان نيز چون اطلاعات پس از انقلاب مصادره و پس از تحولات زيادی در نحوه‌ی مديريت آن، در حال حاضر دارای مديريتی است كه مستقيما تحت نظر ولايت فقيه می‌باشد.
مقاطع مورد بررسی، سال 1354 مربوط به قبل از انقلاب و دوران حكومت پهلوی است. سال 1364 دوران پس از انقلاب و اوج جنگ در ايران، و عراق كه طبيعتا انعكاس آن در مطبوعات و عكسهای مطبوعاتی ويژگی خاصی به اين مقطع می‌دهد؛ و سال 1374 كه هفت سال از پايان جنگ گذشته و دوران سازندگی نام گرفته همراه با مسائلی نظير تورم اقتصادی روزافزون.
* سئوالات و روش تحقيق
برای انجام اين تحقيق يازده سئوال در نظر گرفته شده كه به منظور تاكيد بر روی يكی از آنها در اين خلاصه‌نويسی از طرح بقيه خودداری می‌كنم.
سئوال 9 _ آيا در بين دو روزنامه از لحاظ جنسيت نمايش داده شده در عكس طی سالهای مورد بررسی تفاوتی وجود دارد؟
روش تحقيق در اين بررسی، روش تجزيه و تحليل محتوا است كه از روشهای معمول برای بررسی محتوای پيامهای ارتباطی است. يكی از مزايای اين روش، امكان مقايسه‌ی تطبيقی با استفاده از اطلاعات موجود می‌باشد كه امكان مقايسه‌ی عكسهای قبل و بعد از انقلاب با اين روش امكان‌پذير شد.
* جامعه آماری، نمونه آماری، نحوه نمونه‌گيری
ـ جامعه آماری در اين تحقيق متشكل از كليه شماره‌ها و روزنامه‌ها در طی سالهای مورد بررسی می‌باشد.
ـ از ميان جامعه آماری فوق، مجموعاً 144 شماره انتخاب شد. 24 شماره در هر سال برای هر روزنامه(دو شماره در هر ماه)
ـ نمونه‌گيری از نوع تصادفی بوده و يك روز هفته با قرعه‌كشی انتخاب و سپس شماره‌ی دو هفته بعد آن و بعد شماره‌ی دو هفته بعد؛ با اين تفاوت كه اگر اولين روز انتخاب شده دوشنبه بوده، برای دو هفته بعد سه‌شنبه مدنظر گرفته شده و بدين ترتيب دو شماره در هر ماه به دست آمد كه توالی ايام هفته در آن رعايت گرديده است.
برای بررسی روی شماره‌های موردنظر از آرشيو دو روزنامه‌ی موردبحث و همچنين آرشيو كتابخانه‌ی دانشكده علوم اجتماعی (دانشكده علامه طباطبايی) استفاده گرديد.
* نحوه جمع‌آوری داده‌ها
داده‌های مربوط به شماره‌های منتخب با استفاده از دستورالعمل كدگذاری در فرمهای مخصوص وارد و سپس اطلاعات به كامپيوتر وارد شده و با استفاده از برنامه SSSجداول مربوطه استخراج گرديد. در اين تحقيق از آزمون مجذور كای و جداول توزيع فراوانی برای تحليل داده‌ها استفاده گرديد. ضمنا ضريب قابليت اطمينان برای تعيين پايايی تحقيق محاسبه گرديد.
* خلاصه‌ای از تحليل داده‌ها
جمعا 3589 موردعكس در دو روزنامه و در سه مقطع كدگذاری شد.
38جدول كه اكثر آنها مربوط به سئوالات تحقيق بودند از ميان جداول به دست آمده انتخاب گرديد. دو روزنامه از لحاظ موضوع عكس در سالهای مختلف بررسی گرديدند. از لحاظ موضوع در سال 54 دو روزنامه با هم تفاوتی نداشتند و از 1552 عكس مربوط به اين سال بيشترين ميزان به عكسهای هنری/ فرهنگی اختصاص داشت و پس از آن روابط خارجی و كمترين عكس به مقوله‌ی محيط زيست و انرژی مربوط می‌شد.
در سال 64 هر دو روزنامه اولويت را به عكسهای جنگ داده‌اند ولی بين موضوع عكسها در سالهای 64 و 74 اين دو روزنامه تفاوت وجود داشت.
موضوع عكسها در قبل و بعد از انقلاب مقايسه شد
در قبل از انقلاب عكس مصرف بيشتری داشته و 43 درصد كل عكسهای اين سه سال در سال 54 چاپ شده.
روزنامه‌ها در اين سه مقطع كلا به مقوله‌های خشونتهای سياسی/ هنری و فرهنگی/ روابط خارجی و حكومت داخلی در زمينه‌ی عكس بيشترين بها را داده‌اند.
سالهای 54 و 74 از نظر مقوله‌های موردنظر در عكس شباهت‌های بيشتری با يكديگر دارند. عكسهای حوادث و جرم و جنايت در سال 54 درصد بالايی را در دو روزنامه داشت ولی سياست هر دو روزنامه در چاپ اينگونه عكسها بعد از انقلاب تغيير كرده و برای اخبار حوادث و جرم و جنايت كمتر از عكس استفاده می‌كنند.
روزنامه‌ی اطلاعات بيش از كيهان عكسهای مذهبی داشته و در سال 64 بعد از عكسهای جنگ، عكسهای مذهبی را در مرتبه دوم قرار داده.
برای عكس صفحه‌ی اول، هر دو روزنامه عكس مقامات سياسی ايران را در اولويت قرار داده‌اند كه سهم اطلاعات بيش از كيهان بود چه در قبل از انقلاب و چه بعد از آن. مصرف عكس در صفحه‌ی اول بعد از انقلاب كاهش چشمگيری داشته و نزديك به نيمی از عكسهای صفحه‌ی اول در سال 54 چاپ شده و همچنين كاهش مصرف عكس بعد از انقلاب با افزايش ميزان آگهی نه تنها در صفحه‌ی اول بلكه در كل روزنامه مربوط بوده و فضای عكسها را آگهی‌ها اشغال كرده‌اند.
عكس مقامات سياسی مملكت همواره يكی از سه اولويت اصلی در اين دو روزنامه و در كليه سالهای موردبررسی بوده است.
در تحليل داده‌ها مواردی چون كشور موضوع عكس، منبع عكس، جنسيت نمايش داده شده، رعايت اصول روزنامه‌نگاری در مورد عكس و سطح زير چاپ عكس نيز بررسی گرديده. همچنين در اين تحقيق، تاريخچه‌ی عكاسی در جهان و ايران، تاريخچه‌ی عكاسی خبری، عكس در مطبوعات ايران، تاثير عكس در تغييرات اجتماعی، انواع عكس درمطبوعات و تحقيقات ارتباطی در مورد عكس خبری در منابع خارجی و داخلی مطرح گرديده است.
با توجه به اينكه در اين خلاصه تحليل، يافته‌های سئوال 9 مدنظر می‌باشد لذا با درج جداول مربوط به اين سئوال به تحليل يافته‌ها می‌پردازم.
جدول شماره 4 توزيع جنسيت در موضوع‌های مختلف عكس را نشان می‌دهد. با توجه به معنی‌دار بودن مجذور كای، در اين زمينه هم تفاوتهايی مشهود است.
از 3589 عكس، 2114 عكس (9/58 درصد) مردها را مورد نظر قرار داده، در 568 عكس (8/15 درصد) عامل انسانی وجود ندارد و در 262 عكس (3/7) درصد زنها و مردها قرار دارند. زنها در 225 عكس (3/6 درصد) حضور دارند و كودكان در 122 عكس بدون حضور بزرگترها ديده می‌شوند.
غير از مقوله‌های 6 و 7 كه به دليل موضوعشان از عكسهايی استفاده شده كه عامل انسانی در آن كمتر ديده می‌شود نظير عكس از آلودگی محيط زيست، منابع انرژی و نفتی، تاسيسات اقتصادی، مزارع كشاورزی و . . . در ساير مقوله‌ها مردها حضوری مطلق دارند.
بيشترين حضور زنها در مقوله هنری ـ فرهنگی ـ آموزشی بوده با 67 عكس كه 8/29 درصد از كل عكس زنها را تشكيل می‌دهد. پس از آن زنها در مقوله‌ی جرم و جنايت ديده می‌شوند (4/12 درصد از كل عكس زنها) كه بيشتر به عنوان قربانيان جنايت يا جرم عكس آنها در روزنامه به چاپ رسيده و در 21 عكس اجتماعی (3/9 درصد) از عكس زنها استفاده گرديده.
عكس زنها در روابط خارجی و حكومت داخلی عمدتا مربوط به قبل از انقلاب بوده. عكسهای همسر و خواهران شاه، وزير آموزش و پروش (فرخ‌رو پارسا) و نمايندگان زن در مجلس . . . و عكس زنان در حكومت داخلی و روابط خارجی را شكل داده‌اند. پس از انقلاب ديدار بی‌نظير بوتو (نخست‌وزير پاكستان) از ايران و عكسهای مربوط به اين ديدارها چون همراه با مردها بوده در كد (زن و مرد) قرار گرفته و جز اين مورد، عكس ديگری در زمينه‌ی روابط خارجی و حكومت داخلی از زنان در بعد از انقلاب (در سالهای موردبررسی) مشاهده نشد.
عكسهای كودك به تنهايی و كودك به همراه زنها و مردها در روابط خارجی و حكومت داخلی نيز مربوط به قبل از انقلاب بوده. ديدارهای وليعهد با مقامات سياسی خارجی و يا بازديدهای داخلی او در مراسم مختلف اين عكسها را تشكيل داده است.
در زمينه‌ی ورزشی نيز 16 عكس از زنان وجود دارد يعنی 1/6 درصد از 261 عكس ورزشی از ورزش زنان است. اين عكسها نيز اكثرا مربوط به قبل از انقلاب بوده و بعد از انقلاب تنها يك عكس ورزشی از كوهنوردان زن (در دوره‌های موردبررسی) مشاهده شد.
مد و زيبايی يكی از موضوعاتی است كه در رديف ساير گنجانيده شده. زنان نيز در اين زمينه 20 عكس داشتند كه عمدتا مربوط به مد لباس و زيبايی بوده و اكثرا عكسهای رديف ساير زنان كه در اين زمينه بوده و به قبل از انقلاب تعلق دارد.
عكسهايی كه در آن عامل انسانی وجود نداشته بعد از مردها بيشترين تعداد و درصد را به خود اختصاص داده (568 عكس) كه لازم به توضيح است كه اين عكسها در زمينه‌ی خشونتهای سياسی عكس تجهيزات نظامی، بمبارانها، خرابيها، و ويرانيهای ناشی از آن؛ و در زمينه‌ی حوادث عكس صحنه‌ی تصادف يا بلايای طبيعی نظير سيل و آتشسوزی؛ در زمينه‌ی جرم و جنايت عكس اشياء مسروقه، محل سرقت، آلات دزدی؛ در زمينه‌ی روابط خارجی عكس مكانهای سياسی نظير سازمان ملل و در زمينه‌ی حكومت داخلی عكس مجلس شورای اسلامی و حوزه‌های انتخاباتی و . . . می‌باشد.
در مورد مقوله‌های اقتصادی/ تجاری و محيط زيست/ انرژی و علوم/ تكنولوژی بيشترين تعداد عكس بدون عامل انسانی در اين سه رديف قرار داشته كه طبيعی می‌باشد، زيرا اين عكسها ماهيتا حول محور انسانی دور نمی‌زنند بلكه نمايش دستاوردهای بشر بيشتر مدنظر می‌باشد. اصطلاحا به اينگونه عكسها، عكسهای صنعتی می‌گويند.
در مورد ورزش اين عكسها نمايشدهنده مكانهای ورزشی و يا وسايل ورزشی بوده و در زمينه‌ی مذهب مكانهای مذهبی و در زمينه‌ی هنری ـ فرهنگی ـ آموزشی ـ مكانهای فرهنگی آموزشی نظير مدارس، دانشگاهها و در زمينه‌ی اجتماعی نيز عكسهای شهر و روستا و مكانهای مختلف تفريحی نظير پاركها، عكسهای اين مقوله را تشكيل داده‌اند.
يكی از انگيزه‌های مهم برای گنجاندن متغير جنسيت در بيان ساير متغيرها، رسيدن به اين نكته بود كه انعكاس تصويرزنان در رسانه‌ها و خصوصا مطبوعات ايران چگونه است. در اين زمينه خود را با غرب مقايسه نمی‌كنيم چون اين معضل مدتی است محققان ارتباطی غرب را هم متوجه خود كرده. در هفدمين كنفرانس جهانی (انجمن بين‌المللی تحقيق در ارتباط جمعی) كه در سال 1990 در يوگسلاوی برگزار گرديد، در مقاله‌ای تحت عنوان «ارتباط و دمكراسی» آمده: «باتوجه به برابری نژادی، برابری زن و مرد هم، كه در بسياری از ممالك غربی مورد بی‌اعتنايی است، نيز از لوازم پيشرفت ارتباط دمكراتيك به شمار می‌رود. اسناد و مدارك فراوانی در مورد نابرابری گروههای اقليت و زنان، برای مشاركت در فراگردهای ارتباطات و دستيابی به منابع ارتباطی در كشورهای غربی وجود دارند. همچنين آشكار است كه اطلاعات مربوط به اين گروهها در وسايل ارتباط جمعی غربی، كمتر منعكس می‌شود و آنچه هم انعكاس می‌يابد اغلب حاوی تصاوير منفی از اين گروهها می‌باشد.»
همچنين در كنفرانس «رسانه‌های جمعی و تضادهای بين‌المللی» كه در سال 1991 در تركيه برگزار شد يكی از مقاله‌های مربوط به جنگ خليج فارس »بحران و اعتراضات: زنان و جنگ و انعكاس آنها در رسانه‌ها« بوده كه نشانگر توجه محققين به انعكاس تصوير زنان حتی در مواقع بحرانی نظير جنگ می‌باشد. و در هجدهمين كنفرانس بين‌المللی انجمن تحقيقات ارتباط جمعی كه با عنوان «ارتباطات برای يك دنيای نوين» در سال 1992 در برزيل برگزار گرديد، 21 مقاله در زمينه‌ی جنسيت و ارتباطات ارائه گرديد و طی آنها نكاتی چون تصوير زنان در رسانه‌های جمعی، پيشداوريهايی كه رسانه‌ها در مورد زنان ارائه می‌دهند، ميزان زمانی كه زنان در رسانه‌های جمعی به خود اختصاص می‌دهند، ايدئولوژی جنسی كه آگهی‌های فرامليتی به نمايش می‌گذارند و نظريه‌هايی در مورد قشربندی علمی و دانش جنسی شده به بحث گذارده شد. (5)
توجه محققان در غرب به مسئله‌ی زنان و تصوير آنها در رسانه‌ها، نشانگر نابرابری موجود در اين زمينه است. در ايران نيز تحقيقات پراكنده‌ای كه عمدتا آكادميك نيز نبودند، به اين موضوع پرداخته‌اند ولی بيشتر در زمينه‌ی تصوير زنان در سينما و تلويزيون بوده و به مطبوعات توجهی نشده. خانم دكتر اعزازی تحقيقی در اين مورد دارند كه تصاوير كتاب فارسی اول دبستان را بررسی كرده و تفاوت ميان تصاوير دختر و پسر و زن و مرد موجود در كتاب را مطرح ساخته و اين بررسی شايد از معدود تحقيقاتی باشد كه در مورد تصوير در منابع مكتوب )نه در رسانه‌های جمعی( انجام شده. در بررسی حاضر نيز می‌بينيم سهم زنان از كل عكسهای سه دوره 3/6 درصد و سهم مردها 9/58 درصد می‌باشد. و در مقوله‌های روابط خارجی و حكومت داخلی تفاوت اين مقادير نيز بيشتر شده. در عكسهای روابط خارجی 8/82 درصد مرد و 9/3 درصد زن حضور داشته و درحكومت داخلی 9/76 درصد مرد و 2/4 درصد زن و در ورزشی نيز 3/89 درصد مرد و 1/6 درصد زن ديده شده.
در حالی كه نيمی از جمعيت كشور را زنان تشكيل می‌دهند و اين نيمه بنا به مناسبتهای مختلف تشويق به شركت در مراسم سياسی يا سياسی _ عبادی نظير راهپيمايی، نماز جمعه و انتخابات می‌شوند، سهم آنان از انعكاس فعاليتهايشان از طريق مطبوعات يك دهم نيمه‌ی ديگر می‌باشد. مطبوعات و تصاوير آن به طريقی در شكل دادن الگوهای ذهنی كودك و نوجوانان جامعه سهيم هستند. وقتی كودك تصوير زن را كه می‌تواند مادر و يا خواهر او باشد در مطبوعات نمی‌بيند و يا كم می‌بيند اين موضوع با واقعيت موجود زندگی او در تضاد قرار می‌گيرد. زيرا در مدرسه معلمش را می‌بيند كه برای رشد فكری او تلاش می‌كند و در خانه مادرش را كه بيش از نيمی از مسئوليتهای زندگی را بر دوش دارد و خواهرش را كه به دانشگاه می‌رود و با تلاشی بی‌وقفه در پی كسب هويت اجتماعی است ولی فعاليتهای آنها در مطبوعات انعكاسی ندارد و به تعبيری مطبوعات آنها را نديده می‌انگارد.
در جوامعی كه مردم تحت سلطه‌ی حكومتهای غيردمكراتيك قرار دارند، خصوصا اگر اينگونه حكومت‌ها بر پايه اعتقادات مذهبی بنا شده باشند زنان تحت ستمی مضاعف می‌باشند و علاوه بر حكومت و سياست‌های تبعيضی آن، تحت سلطه‌ی مردها نيز قرار دارند0 در نتيجه انعكاس اين ديد نابرابر را می‌توان در وسايل ارتباط جمعی آن جامعه مشاهده كرد. رفع اين نابرابريها، حداقل در رسانه‌های جمعی می‌تواند گامی باشد به سوی دمكراسی در ارتباطات؛ و اين از وظايف مهم مطبوعات متعهد، مستقل و آزاد هر كشوری است كه برای برقراری دمكراسی مبارزه می‌كند.
تيرماه 1375
منابع:
1ـ تاريخچه عكاسی 4، مترجم پوپك بايرامی، مجلس عكس شماره 98، تير 74، ص 40_37
2ـ دكتر كاظم معتمدنژاد با همكاری دكتر ابوالقاسم منصفی، روزنامه‌نگاری، تهران نشر سپهر ، چاپ چهارم 1372، ص 344.
3ـ «عكس خبری» مترجم كيان عراقی، مجله عكس، شماره 97، خرداد 74، ص 34_30.
4ـ جهانگير صلح‌جو، تاريخ مطبوعات، انتشارات اميركبير، 1348، ص 188.
5 ـ فريبرز بيات، ارتباطات برای يك دنيای نوين، رسانه شماره 10، تابستان 71 ص 81 .
درخت با جنگل سخن می گوید 